Kan Chinram a lam kip in thangchonak caah Cozah nih siseh NGO si hna seh development strategy hi tampi an tial. Sihmanhsehlaw, kan hmuhning le kan ruahning aa dang ngai. Pakhatnak ah Cozah le NGO pawl nih Chinram caah an au pengmi cu Ramleng in Foreign Direct Investment (FDI) le ramchung citizen investment hi biatak in sawm khawh hi an strategy pakhatnak a si nain kei ka hmuhnak ahcun investment cu zei tluk hmanh kan auh hna hmanh ah kan ram chung ah raw materials, intermediate goods an um lo pin ah a herh bik mi infrastructure – electric mei, ti, lam, highway le ports pawl le border trade facilitation a thangcho lo tik ah Self-dependency theory in Inward Looking Policy lei ah a thami strategy ser in Kan Chinland chung (within) tu in thangchonak thawk hi caan tawi deuh ah speedy development (leapfrog) kan tuah khawh deuh lai.
Kan ram umtuning nih a pekmi ciinthlaknak, zuatkhaalnak, textiles (Laithil le thiamtahnak) le energy resource -meitha laknak, tourism- ramchung ramleng khual umkalnak ti bantuk kan zoh ah practical i a si kho taktak mi hi ciinthlaknak le satil zuatkhalnak a si. Chinram milu kan zoh ahcun riantuan khomi milu (workforce) hi 350,000 hrawng chung ah cozah riantuan hi 16,000 hrawng le employee hlawh in riantuantu 12,000 hrawng, pumpak rian ngei hi 60,000 hrawng le rian a tuan khomi thazaang – rian-ngei-lo (unemployed) work force hi milu 71,000 hrawng kan si. (Ministry of Immigration and Population le Myanmar population and census 2015). Cu chung ah 70% hi khuate um kan si i khuapi um hi 30% kan si. Khuate um 100 ah 70 hrawng cu sifak kan si. Kawlram ah GDP a niam bik State kan si.
Cucaah Ciinthlaknak hi kan thangchonak ah a kan bawm chan kho bik ding a si. Tachunhnak ah Tawlreba hi (Elephant Food Yam or Amorphophallus paeoniifolius) hi kokeh in a rak khomi le ciin awk a tha ngai mi a si. Zuarnak Market a um. Contract farming tuah khawh a si. Organic in ciin khawh a si. Tawlre hi a cii tha mi maw asiloah hybrid tuah in maw khua kip ah ciin khawh siseh law processed tuah khawhnak factory hi chaklei le thlanglei Laitlang ah sehzung dirh kho usih law kan ramchung ei ding sadeu (fake meat), powder ah maw, kongyaku ah maw noodle tuahnak le bread tuahnak ah semi-finished goods ah maw direct in ei ding khawh colh awk a tha mi sa- ai (meat substitute) finished goods ah kan ser khawh lai.
Kan Chinram ah sa tampi thah hau lo in tawlre hi sa-tlang protein dat a ummi damnak caah ei khawh a si lai pin ah Kawlram pumpi lawng hmanh si rih lo in India le Taluk ram tiang hmanh ah kuat (export) khawh a si lai. Processed kan tuah hnu ahcun light and dry food phun a si i expiry fawite in a um lai lo a rawk lai lo. Ramchung ramleng duh tawk in kuat khawh a si lai. Cucaah kan miphun ramchung ramleng thazaang chuah cio in ciinthlaknak hi papek in kanmah kan thazaang te in thangchonak hram thawk i zuam hna usih. Credit By Sui Hingz.
Leave a Reply