By- Salai Dokhar: 2020 Kawlram ram pumpi thimnak he pehtlai in ramkhel kong ah Mitampi nih kan ruahnak akhat cio lo. Cu hna cu zei dah an si ti ah cun Miphun minbunh in dirhmi party le Ram pumpi huap in a cuhmi party kong ah ruahnak a lo lomi le Party palai le Independent palai kong ah ruahnak a khat lomi tiin phun hnih in kan tthen khawh. Zei a va si ah, pumpak zumhnak le pawmnak cio si caah aho ttanhmi dah a ttha deuh ti cu biatak tein an rian ttuannak zoh lawng ah a fiang ding asi.
Cun Independent palai le Party palai aa dannak tu hi cu kawlram 2008 phunhrampi ning le Party pawl nih an ngeihmi Policy pawl ning tein chimrel ah a fiang ding asi. Cu caah 2010 le 2015 ram pumpi thimnak ah teinak ahmumi party le Cozah a ser tu party hna nih an rian ttuannak zohfelnak le Independent palai le Party palai aa dannak kha 2008 kawlram phunhrampi le Party pawl nih an ngeimi policy cherchan buin cuaithlai usih law kan ram le kan miphun sersiamnak lam kawl usih.
Ahmasa bik ah, miphun min bunh in dirhmi party le ram pumpi huap in aa cuhmi party kong ah ruahnak akhat lomi hna nih kan ruah aherhmi thil phun (3) in zohfelnak ka rak langhter lai. Apa khatnak, 2010 ram pumpi thimnak ah Chinram telh in Pyine (State) kip ah teinak aco tu cu miphun minbunhmi Party an si. Asinain, Ram pumpi huap i a cuhmi party pakhat a simi USDP le ralkap fonhmi nih Cozah an ser. Sihmansehlaw, Cozah asertu USDP nih Mipi duhzat in rian a ttuan kho maw ti cu Mipi nih kan thei dih ciami a si.
Mipi duhzat in rian ttuan tu an si le si lo cu 2015 thimnak phichuah zoh ah a fiang ko. 2010 ah Cozah sertu USDP nih Mipi caah tthatnak tampi an tuahmi zong a um lai nain Mipi kan duhzat cu a si hrim lo ti khawh a si. Apahnihnak ah, 2010 thimnak ah Pyine (State) kip ah teinak bualcotu Miphun minbunh Party nih Coza sertu Party kha mipi duh ning in rian an ttuan ter kho lo.
Cu lawng si loin Mipi duhmi hrim Coza sertu sin ah Chimrelmi a tlawmtuk. MP nih kan aiawh in chimrelnak nawl kan pek lawng si loin, MP palai dirhhmun in 2008 phunghrampi ning nih a pekmi hna ttuanvo kha ttha tein an hmang kho lo. Cu caah, 2015 thimnak ah miphun minbunhmi party tampi cu USDP he sunghnak an ton. Nain, mipi duhnak tampi a tuah khotu miphun minbunh Party cheukhat cu 2010 le 2015 thimnak a pahnih ning in teinak an co. Cu caah thimnak ah teinak cu mipi duhnak zeizat dah an tuah khawh timi nih a langhter ko.
Apathumnak ah, 2015 ah mipi nih kan zumh ngai i mee kan pekmi NLD nih teinak aco i Cozah zong an ser. Asinain, Mipi duhmi zeizat dah an tuah khawh ti cu Mipi nih kan theih cio cang ko. 2015 hnu ah thlennak tak tak a chuah pi mi an um maw um lo ti zong kan theih cio ko. An tuahsernak aphichuak cu 2020 thimnak nih fiang tein a langhter ko lai caah tampi ka langhter ti lai lo. A fiang ngaimi a phichuak pakhat cu mah le theihhngalhmi chung in Mi tampi nih NLD an chuahtak caah an tuahmi hi Mipi duhzat cu a si deuh hrim lo ti khi a langh ter.
Cun kan tonmi thil pawl nih Mipi cheukhat cu Mee pek duh lo tiang in a kan chiah. Sihmansehlaw, mee pe kho tu Mipi sinah chim ka duhmi cu nan lung dong hlah u Party zoh loin thimnak ah a cuh ve tu Palai pawl lawng kha zoh hna law Mipi caah rian ttuan khawh dingmi kha thim hram u cu lawng ah kan ram aa thleng lai. Cun cu ti mee kan thlak ah cun A thiammi le Mipi zawn a ruatmi Palai tampi an umnak Party nih khan tambik a tei lai I Cozah tthami zong a ser khawh te lai. Mipi caah rian a ttuan kho tak tak lomi Palai tampi an i telnak Party cu an sung ko lai.
A party zoh loin an minung tu zoh usih. A ruang cu Party kip nih a ngeihmi policy ah CEC nih a hna tlak pi lawng ah MP palai pawl Hluttaw ah chimrelnak nawl an ngei ti si. Cu caah, 2010 in 2020 tiang a ttuan ciami ah CEC lawng te nih Party kip kha hruai rih asi i Party min an thlengmi le Candidate pakhat hnih athlenmi lawng a si caah Party zoh in mee kan thlak bak ah cun 2020 hnu lei zong Chinram a car peng rih lai ti hi kan i fiang cio a herh.
Cun Independent palai le Party palai kong ah ruahnak aa khat lomi pawl nih kan theih a herhmi (3)in ka vun langhter lai. Party sernak nawl hi 2008 phunhrampi chapter (10), article 404 in 409 ah fiang tein a langhter. Cu ah Party sernak nawl cu a pek ko nain Kawlram nih a ngeihmi upadi a zul lai ti khi a biapi ah a chiah i Independent pawl nak in ttuannak nawl a hlei in a pe hna lo. Cu caah Party Palai pawl cu kawlram upadi zong zulh a herh i Party policy zong zulh aherh caah a zaalong lo ti cu fawi tein thei khawh asi.
Cu hmanh ah kan kawlram ah ramkhel party nih an ngeihmi Policy ah CEC lungtlinnak um loin Hluttaw ah mipi duhnak chim lo ding ti a si caah Party palai pawl cu Mipi duhmi tuah si lo i CEC duhmi tuah tu ah aa cang. Independent Palai cu 2008 phunghrampi chapter (4) ah zulhphung le ttuanvo a pekmi ning tein Pyithu Hluttaw le Amyotha Hluttaw hna ah hin Palai nih Chapter (15), table (1) he aa pehtlaimi vial te Mipi aiawh in zalong tein chimrelnak nawl a ngei. Cu ve bantuk in Pyine (or) Taing Hluttaw Palai hna nih Chapter (15) table (2), (5) he pehtlaimi vial te Mipi aiawh in zalong tein chimrelnak nawl an ngei.
Cun Indepdendent nih cun Mipi caah Bu kip, minung kip he zalong tein kan ttuan kho. Phaisaa (or) Lakha kan lak lo poh cun NGOs, Zatlangbu, Biaknak le Bu tbk he zalong tein Mipi caah rian kan ttuan khawh. Asinain, Party Palai pawl nih cun chapter (15), article (1), (2), (5) pawl he aa pehtlaimi ah Mipi aiawh in zalong tein an chim kho ti lo. A ruang cu Party kip nih a ngeihmi Policy ah CEC lungtlin a herh. Zei caah ti ah cun, Party nih cun Cozah ser duh ruang ah le thimnak ah fawi deuh in tei duh ruang ah sermi a si.
Cu caah 2010 lio zong ah teinak cu fawi tein an hmuh cio ko nain Cozah an ser khawh lo caah rian ttuan loin ummi Party palai tampi kan ton cang hna. Cun Party nih cun teinak hmuh hnu in cun Cozah an ser tikah Hluttaw zong ah teinak hmutu party, Cozah zong ah teinak hmutu party tiin an si dih caah sual ah sual tti, tthat ah tthat tti an si. An firmi le ei hmuar nak pawl zong zoh sawh sawh peng asi. Asiloah, Min langhter duh loin um tawn a si.
Cu cu 2015 Cozah tuah sernak ah tampi hmuh khawh asi. A biana ah, eihmuar ruang dinhtermi Lutlai Vuanci pawl kha eihmuar ruang ah tiin si ti loin a mah duhnak ning tein rian kan dinhter ti in an tial. Kha nih alanghtermi cu Party pakhat lawng mee pek dih in Coza kan ser ter ah cun zei tik hmanh ah a thianghlimmi cozah, a tthami coza kan ngei kho bal lai lo. Aruang cu 2008 phunghrampi umtuning le Party pawl i policy hna ruang ah asi.
Cu caah keimah Salai Dokhar cu Cozah ser hi Ram rian le Ram khel kong ah ka muitinh si loin Mipi aiawh in chimreltu le Mipi thilrit a chang tu si hi ka hmuitinh a si caah thimnak ah teinak hmuh ding har hmanh seh Mipi caah biatak tein rian ttuan khawhnak le a kau piin rian ttuan khawhnak lam a simi Independent dirhmun in Hluttaw lampi cu ka thimnak a si. Keimah nih teinak ka hmuh ah ka tuah khawhmi cu 2008 phung hram pi ah Mipi thimmi Palai pakhat nih tuahnak nawl a ngeimi dih lak kha Mipi duhmi ning in tuah a si lai.
Cu caah 2020 thimnak ah mee ka pe lai lo a ti tu hna nan si ah, thimnak ah Party zoh in mee pek a timmi kan si ah kan ruah a herhmi cu hi ram pumpi thimnak hi Mipi phaisaa 50 billions dih in tuah mi asi timi le thimnak ah teinak a hmu mi Palai pawl hi Kum (5) chung Mipi phaisaa Sing 500000 hrawng hman in Lahkhah pekmi an si ti hi philh hlah usih.
Cun hi thimmi hna nih an tuahmi thil, an sermi upadi, policy hna hi a tthat a si ah cun Kum (50), Kum (100) tiang a tthatnak kan co lai i hi hna pawlnih an tuahmi a tthat lo ah cun Kum (50), Kum (100) tiang kan tuar lai ti hi ruat chih hna usih. Cu caah thimnak ah aa telmi hi kan uar lo ah cun mah hrim hrim nih thimnak ah lut cio usih, kan uarmi le bochantlakmi kan hmuh ah cun ttantti cio in kan ram hi ser tthan usih.
Kan ram a rawkmi ser tthan ding ah pumpak nih ttuanvo kan ngei. Cu hmanh ah Chin miphun cu Panglong minthut in Kalram a ser tu upa kan si caah Midang miphun nak in Upa lungput ngei in Kan Chin miphun, kan Chinram ca lawng si loin Myanmar rampi thlennak caah kan mee, kan thazang le kan nunnak hi hmang u sih tiah sawm buin.
Leave a Reply