Lautu min cu Lautu Khua 17 nih kan I ngeihmi Kan Ram kan Vawlei le Kan Miphun a ai awk tu min asi. Kawl Cozah nih kwalram chung Miphun vialte chungin Miphun pakhat in a kan cohlan ve mi kan Miphun min a si. Lautu ram ahhin khua khua-17 kan um ve bantukin Kanmah le kan khua holh, kan khua Ca cio in caa kan tial cio, hla le bia zong kan I ngeih cio ve.
Surngen holh, Fathen holh, Hnaring holh, Thangaw Holh, Hriangpi holh Khuahrang holh etc tiin holh kan ngeih cio mi holh vialte zong hi Lautu holh an si dih. Surngen Ram, Fathen Ram, Hnaring Ram, Thangaw Ram, Hriangpi Ram Khuahrang Ram etc tiin ram kan I ngeihmi vialte zong hi Lautu Ram an si dih. Lautu kan I thawhkhenhnak cu Tisen Khua Surngen Ram in asi. Lautu Ram hi kum 720 a phan ve cangmi Lautu Miphun kan umnak ram si.
Lautu ram ahhin khua pakhat in holh pakhat kan I ngeih ti tluk khin asi nain kan holh hi 90% cu aa khat ko. A dang miphun holh bantukin cu aa dang lo, Surngen holh hi a hram bik cu a si. Aruangcu Surngen Ram Tisen khua in Lautu miphun cu aa thawhkhenhmi Miphun kan si caah asi.
Nihin Lautu Miphun zong nih Holh Pakkhat Le Caa Pakhat hman kan duh ve ko. Common Language kan hmanh kho ahcun Miphun le Ram Thanchonhnak lam zong asi. Common language kan I ngeih kho ahcun Lautu hi kan Lautu Holh tein Min kan pek kho caan zong a vun um te ko lai. Lautu tihmi Min hi Cozah le kan Miphun hawi nih a kan theih mi Min zong asi.
Cun; A tatak ti ahcun , 1908,1906-1923 Lawhtu, 1908- 1940 record file kan zoh tikah “Lawtu “ tiah an tial.( Crdit by Dr. Tin Cung) .. Surngen. 1908- 1940 Record file -2 Cahmai (107 ah ” Lawtu” tiah an hman( hihi 1896 kawlram cozah nih chuahmi , Carey & Tuck tialmi ( the Chills Cahmai (162-163) ah” Lawtu” tiah a hmanmi biafang asi. Dr Cung Ling. The Chin Hill Cahmai zongah “Lawtu” tiah an tial. Kawlram independent hlan vialte ah an tial mi Min asi.
Kawlram independent kan hmuh hnu ah Lautu tiah an tial. Pu Thla Mang Chan ah asi. Pu Thla Mang hi Surngen khuami asi. Thantlang Myoneh ah Myoneh Council a rat tuan hmaisah bikmi zong asi. A mah chan ah “Lautu” tiah a thlenh mi asi. Cucaah Myoneh , Pineh, Centre tiang “Lautu” tiah an hman mi hi asi. A ma nih Surngen holh le Surngen aw cuai tein a tial mi asi ko.
Mi cheu nih Pu Lian Uk le Rev Dr. Lian Mang nih an tial mi asi tiah Lautu min hi a ti mi zong an um ve. …a si hrim hrim lo.n NoNoNo. Pu Thla Mang Chan lio i a thlenh hun ah an tial mi asi. Personal cauk ah an tial mi asi. Pu Thla Mang Cu Cozah Record le Cozah nawl ngeih he pehtlai mi chungin a rat tial cang mi min asi. Kei zong 2016 ah Kan Min Thlen ding ah Thantlang ah ka kal I Ka pu chan, ka pa chan tiang kan record a um ko, Pu Thla Mang Chan lio i, Lautu tiah a tial mi min kha ka humh caah ka chimh ve mi asi. “Lautu “ Miphun kan si kha aa fiang tuk ko.
kanmah chan ah Surngen caa tiin kan u lei nih “Lautu” cu “Lotu” an ti. Surngen nih lautu Cu “Lotu” Hnaring nih Lautu Cu “ Lutuv “ Nain cozah nih hmanhmi min asi lo. Kan miphun hawi zong nih a kan theih mi min a si lai lo. Kan khua holh sawhsawh asi. Chimh ding le rel ding zong aa tlak lo. Kan thlenh lai an ti chinchin ahcun aa phunh hrim hrim lo.
Nihin Surngen holh in Lotu tiah Kan Lautu miphun min cu kan thlen lai kan ti ahcun Lautu Miphun vialte nih an duh lai maw? Keicu ka duh lo, Surngen Khuami Pu Thla Mang nih kan holh tein or kan aw cuai tein ” Lautu” tiah cozah record ah a tial cang mi cu thlen zong a hau ti lo. Thantlang peng vialte Pu Thla Mang chan lio in an hman mi min te kha nihin ni tiang an hmang dih ko. An holh le an caa an ngeih cio ve ko nain a thlenhmi an um ve lo.
“Lautu” hi kan hman ding asi ko . Aruang cu Lautu Miphun nih kan thawhkhenhnak Tisen Khua Surngen Ram i kan holh asi caah Lautu Mihpun nih a fim ahcun Kan Miphun thawhkhenhnak Holh a si caah Surngen holh tein an tial mi “Lautu” hi Lautu holh asi ko kan ti ding asi.
Miphun dang nih a kan auh nak min a si kan ti mi hi kan palh tuk cang. Miphun dang nih an tial mi a si kho lo. Miphun dang min khi kan duh ningin kan tial kho lo. Kanmah min zong hi an duh ningin an tial kho lo. Kanmah nih kan tial hnu lawngah an tial kho ve. Cucu kan theih mi asi ko.
Nihin Lautu Miphun zong nih Holh Pakkhat Le Caa Pakhat hman kan duh ve ko. Common Language hmanh kho ahcun Miphun le Ram Thanchonhnak lam zong asi. Nain” Lautu” ti mi Miphun min hi cu Cozah sinah kan thlen kho ti lai lo. Common Language kan ngeih hnu zongah kan thlen kho ahcun van that ti ding asi ko lai.
Common Language ngeih dingah kan pa lei nih khuakhanhnak an rat ngeih bal ko. Surngen holh hi 50% an hman I a dang Lautu ram ah a um mi khua holh tete kha 50% a hman ve in kan Common Language tuah lai tiah an rak ti bal ko. Nain a tlamtling kho lo. A duh lo mi khua tete an um ko rua. Kan thawh kehnak holh hmanh hman an duh lo ahcun a dang holh chinchin cu Common Language caah cun duh lo ding a si ko. Credit By Chawche Hlei Cung.
Leave a Reply