2008 Constitution ningin Union Election Commission (UEC) hi independent body in sermi asinain President he a term ai khah caah ruling party nih influence a tuah tiah chim theo mi asi. 2015 thimnak zongah President Thein Sein nih rian pek mi Chairman U Tin Aye cu opposition party pawl nih USDP lei atang lai tiah ruah asinain dingfel tein riantuan caah 2015 thimnak cu ramdang cozah hna zong nih free and fair election asi tiah recognition an tuah.
Mah lio cu international observers zong an um. UEC ah Oct 2015-Mar 2016 chung ka rak thu ve i technical support kan rak pek hna (International IDEA le IFES hi abik in a bawmtu asi). Advice pekmi zong tha tein an laak i implement an tuah khawh. Cucaah 2015 thimnak ah NLD an kai khawhnak zong hi UEC riantuan ning athat ruangah asi ti khawh asi.
Covid-19 ruangah 2020 thimnak ahcun international observers an um lai lo. Security ruangah UEC nih October 16th 2020 ah thimnak tuah lo dingin an thanh mi ah Rakhine, Shan, Kachin, Kayin, le Mon an i tel- tlangcung party kan sung taktak. AA le Tatmadaw kahdohnak zoh tikah Paletwa hi a tambik si tiah Myanmar Institute of Peace and Security (MIPS) zong nih an langhter.
Cun tlangcung party cheukhat nih review tuah than dingin UEC sinah ca an kuat hna. 2008 Phunghram article 299 (E) ah natural disaster le local security ruangah thimnak tuah awk tha lo tiah UEC nih aruah cun thimnak thawn khawh asi tiah UEC cu biakhiahnak nawl apek.
Chim duhnak cu thimnak tuah khawh ding dirhmun asi tikah tuah than te ding asi (Pyidaungsu cozah le Pyine cozah serh dih hnu pin zong ah va tuah than khawh asi tinak). 27th October 2020 ah UEC nih thawngthanhnak atuah thanmi ah Shan State ah Muse, Lashio le Kuanlung myone, Rakhine State ah Kyaukphyu le Aan myone ah thimnak kan tuah than lai anti.
Paletwa thimnak: Chin State ah Paletwa hmun tampi ah thimnak tuah lo ding tiah an UEC nih a thanh. Paletwa ahcun Village Tract 95 chungah Village Tract pakhat le Paletwa khuachung lawng tuah ding asi lai tinak asi (Isaac Khen tialmi ah Paletwa ah sang 4, Sami ah sang 3 le Shinletwa khua lawngah thimnak tuah ding asi lai ati – zei party an thawnnak dah asi ka thei lo).
Tatmadaw nih press conference ah Paletwa hi thimnak tuah awk tha lo tiah an chim. Sicun ziah UEC nih Paletwa ah thimnak tuah a timh, ziah adang Rakhine le Shan myone dang pawl zongah tuah awk thatnak aum ve ko tung tiah biahalnak aum ngai lio asi. Mi cheu nih an purhdahnak ahcun U Soe Htet hi Pyine Hluttaw in tling seh ti an duh caah asi khawhnak in tuah an timh ati mi zong an um.
Atang ah 2015 thimnak election results:
2015 Paletwa Pyine Hluttaw (1); NLD – 6,414; CPP+CNDP – 5,047; Arakan National Party – 5,006; Khumi (Khami) National – 3,667; ENDP – 1,555; USDP – 1,371; (Total 18,013).
2015 Paletwa Pyine Hluttaw (2): NLD – 8,689; CNP +CNDP – 5,124; Arakan National Party – 3,019; USDP – 2,751; Khumi (Khami) National – 1,671; ENDP – 663; Independent 602; (Total 22,518).
2015 thimnak ah Paletwa ahcun NLD le CPP-CNDP (now CNLD) a thawng bik ansi. ANP zong an vote tam ngai. Cucaah 2020 thimnak zongah ANP hi underestimate tuah awk tha lai lo. Paletwa ah Pyine Hluttaw hmun an tthen ning ka theih lo caah analysis tuah awk har ngai. Atu an tuahnak hmun zong hi battle ground zong asi kho ko. UEC biakhiahnak hi buaktlak cun a van tha deuh ko ti khawh. Asinain, AA le Tatmadaw kahdohnak a tambik nak hmun hmanh ah tuah ding ansi cun adang Rakhine le Shan zong hna hi ruah chih awk te asi ve hnga.
Chin Pyine cozah sernak: hlan deuh ah Pyine cozah sernak kong ka rak tial bal cang. State level ahcun parliamentary system kan hman caah Pyine hluttaw le cozah hi abiapi tuk. CM cu President tang ummi asi ko nain Chief Minister hi state level ahcun power ngei tuk ve – president nih aherh lo ah ai thlak tuk lo. Phunghram ah CM power hi fiang tein a tial lo caah a fit mi araltha mi CM kan herhnak asi – CM le President karah conflict um cun Constitutional Tribunal nih tlangtlak te ding asi cu mu.
Soe Htet hi tling seh law chief minister tuan ding in timh lamhnak zong aum kho ngai (ralkap bawi arak tuan bal mi asi). Cun CNLD candidate nih Soe Htet ai cuhnak hmun (1 or 2) a kianh tiah theih asi fawn. Cucaah Paletwa ah thimnak an tuahnak hmun tha tein an tuah khawh i CNLD zong nih a kianh tak ahcun (AA hna nih buaibainak achuah lo cun) lo cun, lo cun… NLD nih Chin Pyine cozah aser than khawh nak lam aum ngai tinak asi hnga.

Kam khat lei ah CNLD nih Pyine Hluttaw seat tambik ahmuh ahcun Pyine Hluttaw hi an tlaih khawh ve lai tinak asi ve hnga. Asinain Pyine Hluttaw ah seat tambik ahmu mi nih cozah ser siseh tizong aum kho rih. Thimnak cu zarh khat leng ai duh rih caah thil sining ai thleng kho rih aruang cu politics ahcun zarh khat hi asau tuk rih. Salai Tluang Lian Hnin (29 Oct 2020, Yangon).
(Note: Acung ka tialmi hi keimah ruahnak lawng asi i pumpak siseh bu siseh pehtlaihnak aum lo).
Credit: Salai Tluang Lian Hnin
Leave a Reply